بادها و باران های فصلی(مونسون)

بادهای موسمی به بادهایی گفته می شود که در تابستان از دریا به سمت خشکی و در زمستان از خشکی به سمت دریا می وزند.
دلیل این امر این است که در بهار و تابستان، خشکی زودتر از آبها گرم می شود، هوای گرم شده به سمت بالا می رود و سبب می شود هوای روی اقیانوس به سمت خشکی بوزد تا خلا ایجاد شده را پر کند. چون این بادها از روی پهنه های آبی عبور می کند رطوبت فراوانی دارد که سبب ریزش باران در خشکی می شود.
در زمستان، خشکی زودتر از آب دمای خود را از دست داده و سرد می شود، در حالیکه هوای روی آبها گرم باقی می ماند، بنابراین باد از سمت خشکی به سمت اقیانوس می وزد.

از مهم ترین سامانه های بارندگی فصلی، مونسون جنوب شرق آسیا می باشد. همان طور که گفتیم در اواخر بهار و شروع فصل تابستان، جنوب آسیا به خصوص شبه قاره ی هند بسیار گرم می شود و بنابراین فشار هوا در این مناطق کم می شود، در این زمان فشار هوا در اقیانوس های مجاور یعنی هند و آرام زیاد است و چون هوا از مناطق پرفشار به سمت مناطق کم فشار جریان می یابد، باد از جانب اقیانوس به سوی جنوب آسیا می وزد. این رویداد در طول تابستان صورت می گیرد و باران فراوانی را نصیب کشورهای منطقه می کند. به این بادها، بادهای موسمی تابستانی می گوییم. از این بادها منطقه سیستان و بلوچستان ایران نیز، به ویژه شهر چابهار در این استان، بهره مند می شود.

از اوایل پاییز جهت وزش این بادها برعکس می شود. زیرا با آغاز فصل سرما، خشکی سریع تر و بیشتر از اقیانوس ها سرد می شود، به همین علت در آن کانون هایی با فشار جوی قوی به وجود می آید که خود باعث می شود در فصل سرما بادهای خشک و سرد از نواحی داخلی آسیا به طرف اقیانوس های مجاور بوزد. این نوع بادها را بادهای موسمی زمستانی می نامیم. البته مونسون زمستانی همیشه هم خشک نیست، مثلا بادهایی که در زمستان به اندونزی و مالزی می رسند، رطوبت دریای جنوب چین را برای این کشورها به ارمغان می آورند.

کشورهای مثل هند و بقیه کشورهای جنوب شرق آسیا از باران های تابستانی استفاده ی زیادی می کنند. کشاورزی آنها به این بارش ها وابسته است. بیشتر این کشورها سیستم های آبیاری وسیعی ندارند و از آب‌های زیرزمینی بسیار کم استفاده می کنند. باران های تابستانی چاه های آنها را پر می کند، مزارع کشاورزی شان را سیراب می کند، و مقدار زیادی برق آبی در این کشورها با جمع آوری این آبها در پشت سدها تولید می شود. به خاطر همین زمانی که مونسون تابستانی به تعویق می افتد یا ضعیف است، اقتصاد این کشورها ضربه می خورد و حتی مردم نمی توانند غذای خود را تأمین کنند و یا با گرانی شدید اقلام خوراکی و برق مصرفی روبرو می شوند.
البته شدت بارش ها اگر زیاد باشد نیز آسیب هایی وارد می کند مثلا ساکنان شهرهایی مثل بمبئی به سیل های نیم متری در خیابان ها عادت دارند. اگر بارش ها شدیدتر باشد، سیل می تواند در این مناطق فاجعه به بار بیاورد!

مونسون های دیگری هم وجود دارد. یکی از آنها مونسون آسیا-استرالیا است که از شمال استرالیا تا سواحل روسیه در اقیانوس آرام را در برمی گیرد، از اقیانوس هند هم می گذرد و در نهایت به سواحل شرقی آفریقا می رسد.
مونسون دیگردر اطراف خلیج کالیفرنیا و خلیج مکزیک اتفاق می افتد و به مونسون آمریکای شمالی معروف است که یک بار در سال و معمولا در تابستان رخ می دهد. هوای گرم و مرطوب از خلیج کالیفرنیا در جهت شمال شرق واز خلیج مکزیک در جهت شمال غرب می وزد. این بادها در نهایت در رشته کوه های سیرامادره مکزیک به هم می رسند و قبل از ورود به آمریکای شمالی و مرکزی، هوای مرطوب را وارد جنگل های این ناحیه می کند. این مونسون می تواند کمکی طبیعی برای اطفای آتش سوزی هایی باشد که در ایالت آریزونای آمریکا در تابستان به خاطر گرمی هوا به طور خودبخودی ایجاد می شود. به علاوه مونسون آمریکای شمالی منبع آبی برای بوم سازگان (اکوسیستم) بیابانی منطقه می باشد.

+ نوشته شده در یکشنبه ۲۲ مرداد ۱۴۰۲ ساعت 9:7 توسط بهمن طالبی  |